“Serbia nuk ka lëvizur ende në Mal të Zi me tanke dhe po përdor gjithçka tjetër që mundet – agjenci të ndryshme, BIA-n, Kishën e Serbisë për të destabilizuar Malin e Zi dhe përmes Beogradit po përdoret nga Moska”, thotë Malik Kovaçeviq, koordinator ekzekutiv i shoqatës rinore të Iniciativës Qytetare “21 Maji” nga Mali i Zi në një intervistë për The Geopost.

Ai beson se është e saktë të thuhet se regjistrimi i popullsisë, i cili po ndodhë aktualisht, është instrumenti i fundit për rrumbullakimin e popullsisë serbe në Mal të Zi.

“Është i saktë konstatimi, por ndoshta jo deri në fund, se është në një farë mënyre rrumbullakim ( i serbizimit në Mal të Zi) sepse ata do të vazhdojnë të shkojnë edhe pas regjistrimit, por regjistrimi është një supozim që bën të mundur ndryshimin e imazhit të identitetit të Malit të Zi, pra për të ardhur deri te etnofederalizimi i Malit të Zi, pra deri te ndryshimi i Kushtetutës e kështu me radhë”.

Me rastin e shkrimit të mediave të caktuara në Mal të Zi se në mesin e nëntorit kryetarët e kuvendeve të Serbisë, Malit të Zi dhe Bosnjë dhe entiteti Republika Srpska në BeH gjoja ka nënshkruar deklaratën e Lëvizjes për Bashkimin e Vendeve Serbe, Kovaçeviq përgjigjet se diçka e tillë është shumë e mundshme në afat të gjatë, por jo në këtë moment.

Ai gjithashtu thekson se “nuk ka pasur kurrë një ndryshim paqësor të kufijve në Ballkan dhe se shpresojnë se do të ndryshojnë rrethanat ndërkombëtare, gjeopolitike e kështu me radhë, se do të forcohet ndikimi i Rusisë, ardhja e Trumpit në pushtet, mendoj se do të përfundojë me dështim si çdo projekt tjetër i Serbisë së Madhe në këto 150 vjet nga Naçertania e deri këtu”.

Kovaçeviq nuk është i sigurt se Serbia do të jetë e gatshme të bashkëpunojë me UMNIK-un dhe indirekt me institucionet e Kosovës në lidhje me ekstradimin e Milan Radoiçiqit në Prishtinë në bazë të fletarrestit të Interpolit.

Regjimi në Beograd, thotë ai, ka treguar se Milan Radoiçiq do të thotë shumë për të dhe shpesh dëgjojmë se ai kryen detyra të ndryshme për atë regjim në katër komuna në veri të Kosovës.

“Nëse do të ketë presion të fortë ndërkombëtar, të cilin regjimi në Beograd s’do të mund ta përballojë për ta ekstraduar zotin Radoiçiq dhe pyetja është nëse regjimi do të bjerë apo do ta ekstradojnë, unë besoj se regjimi dhe zoti Vuçiq më parë do t’ia ekstradojë z. Radoiçiq Kosovës, të cilën nuk e njeh, se sa të rrezikojë të rrëzohet nga karrigia”.

Intervista e plotë

The Geopost: Regjistrimi i popullsisë në Mal të Zi është duke u zhvilluar, çfarë të presim nëse merren parasysh tendencat e regjimit në Serbi, ku rezultatet janë pothuajse të parashikuara paraprakisht? A është, siç vlerësohet, “regjistrimi është instrumenti i fundit në grumbullimin e serbëve në Mal të Zi”?

Kovaçeviq: Organizata të cilës unë i përkas “21.Maji” që në fillim ka qenë e vetëdijshme se në çfarë kushtesh dhe çfarë instrumentesh Beogradi po përdor dhe në çfarë mënyre po përpiqet t’i imponojë popullit këtu një identitet kombëtar dhe çfarëdo identiteti tjetër. Kjo do të thotë, të çojë në një ndryshim të strukturës identitare të Malit të Zi siç e kemi njohur në tridhjetë vitet e fundit. Të gjitha të dhënat në këto 30 vjet, të gjitha ato që u tha për serbët të rrezikuar, dhe ne e dimë se numri i serbëve u rrit nga viti 1991 për rreth nëntë për qind, që ishte diku 29 për qind në regjistrimin e fundit në vitin 2011, ishte plotësisht e qartë dhe kemi qenë të vetëdijshëm se në këto kushte nuk mund të bëhet një regjistrim i rregullt dhe legjitim. Këto janë tashmë rezultatet që janë projektuar dhe se si sillet në Mal të Zi Beogradi zyrtar, së bashku me shërbimin e tij të sigurisë, d.m.th., BIA, Kisha e Serbisë, e cila është krah i zgjatur i Beogradit zyrtar, se regjistrimi nuk mund të bëhej në kushte të rregullta dhe prandaj ishim pro bojkotit që në fillim. Dhe ky konstatim është i saktë, ndoshta jo deri në fund, se është në një farë mënyre rrumbullakimi (i serbizmit në Mal të Zi) sepse ata do të vazhdojnë të shkojnë pas regjistrimit, por regjistrimi është një supozim që lejon imazhin e identitetit të Malit të Zi të ndryshojë, pra për të ardhur deri te etnofederalizimi i Malit të Zi, pra edhe te ndryshimi i Kushtetutës e kështu me radhë. Dhe këtë e dëgjojmë çdo ditë.

The Geopost: Ju thatë se do të shkojnë më tej edhe pas regjistrimit. Në këtë drejtim, si i vlerësoni pretendimet se në mesin e nëntorit kryetarët e kuvendeve të Serbisë, Malit të Zi dhe entitetit të Republika Srpska në BeH ka nënshkruar deklaratën e Lëvizjes për Aleancën e Vendeve Serbe? Nënshkruesit nuk u deklaruan në media me atë rast, por sa realiste është një gjë e tillë?

Kovaçeviq: Për momentin nuk është realiste. Por, nëse kemi mundësi të shohim se si funksionon ai projekt, atëherë kemi pasur luftëra në vitin 1990, të cilat u humbën të gjitha (Serbia humbi), kemi pasur një situatë ku çdo ditë dhe tani përfaqësuesit dhe eksponentët e asaj që thonë ata janë “Bota serbe”, e cila është një kopje e “botës ruse” ose “paqes ruse”, dhe ne shohim se si është paqja në Ukrainë, kjo nuk është realiste për momentin. Megjithatë, në terma afatgjatë është shumë e mundur që të gjithë ata që janë pro këtij lloji të ndryshimit të kufijve etj. mund të ndodhë në afat të gjatë. Megjithatë, në këtë moment nuk është e mundur. Unë e kam parë atë deklaratë dhe kjo ka të bëjë me gjithçka që mund të dëgjojmë në publik këto ditë dhe ka të bëjë me regjistrimin që opozita malazeze ra dakord për interesat e saj të ngushta partiake. Pra, ajo deklaratë flet për rrezikim të popullit serb, për nevojën e bashkimit të popullit serb në Mal të Zi si zonë tradicionale serbe etj. Mirëpo, siç thashë, për momentin nuk është e mundur, por janë në pritje të disa rrethanave gjeopolitike të ndryshuara, që në disa rrethana të tilla, siç thonë ata, në mënyrë demokratike, që përsëri presupozon ndonjë referendum apo deklaratë të ngjashme nga qytetarët e këtyre dy vendeve dhe entiteti i BeH-së Republika Srpska. Prandaj ata presin që në ato rrethana të jetë e mundur që në një mënyrë demokratike të ndryshohen kufijtë dhe të futet Mali i Zi në territor si në vitin 1918, siç u bë me Kushtetutën e Zhabljakut në vitin 1992, me forcë dhe turp në Serbinë e madhe dhe në atë vend. Hapësira në të cilën të gjithë nacionalistët serbë të mëdhenj dhe qarqet serbe të mëdha e shohin Beogradin si një zonë unike dhe Malin e Zi si një rajon të imponuar që, rastësisht, u bë i pavarur.

Në mendjen e tyre, ai kufi nuk ekziston dhe ata përpiqen të na tërheqin në atë hapësirë me forcë dhe turp. Më duhet të them se nuk ka pasur kurrë një ndryshim paqësor të kufijve në Ballkan. Mali i Zi është një shembull i ndritshëm që ne e fituam pavarësinë me laps, edhe pse ndërkohë është bërë një trillim, por kjo ishte gjendja faktike në vitin 2006.

Ndaj nuk ka pasur asnjëherë ndryshim paqësor të kufijve në Ballkan dhe fakti që shpresojnë se do të ndryshojnë rrethanat ndërkombëtare, gjeopolitike e kështu me radhë, se do të forcohet ndikimi i Rusisë, ardhja e Trumpit në pushtet, mendoj se do të përfundojë në dështim pa marrë parasysh çfarë projekti tjetër serb i madh në këto 150 milje nga Naçertania deri këtu.

The Geopost: Zgjedhjet parlamentare në Serbi janë pas një jave. Sa ndiqen në Mal të Zi, nëse dihet se në televizionet serbe janë bërë ‘beteja’ të ndryshme, si para zgjedhjeve lokale ashtu edhe para zgjedhjeve presidenciale e parlamentare në Mal të Zi?

Kovaçeviq: Më duhet të them se zgjedhjet malazeze janë shumë më pak të ndjekura sesa zgjedhjet malazeze në Serbi. Këtu nuk ka “beteja”, por ka beteja në të gjitha kuptimet, siç tha dikur udhëheqësi i tyre, “ata janë të gjitha vetëm të armatosur”. Prandaj, Serbia nuk ka lëvizur ende me tanke në Mal të Zi dhe po përdor gjithçka tjetër që mundet – agjenci të ndryshme, BIA, Kisha e Serbisë për të destabilizuar Malin e Zi, dhe Moska po e përdor atë përmes Beogradit. Prandaj, zgjedhjet në Serbi nuk ndiqen aq shumë në Mal të Zi. Më duhet t’ju them se nuk është vetëm përshtypja ime, por se Vuçiç si president dhe suprem në Serbi, siç kam dëgjuar nga disa qarqe civile në Serbi që e quanin me ironi, nuk mund të jetë faktor paqeje, stabiliteti apo ndonjë gjëje tjetër në Mal të Zi.

Prandaj, ai njeri dhe regjimi i tij, qytetarët malazezë, pavarësisht se si janë deklaruar kombëtarisht dhe çfarë politike kanë mbështetur, në shumicë nuk e përkrahin dhe nuk e shohin mirë atë regjim në Serbi. Prandaj, aktivitetet parazgjedhore në Serbi nuk ndiqen aq intensivisht në Mal të Zi.

The Geopost: Edhe ata që e identifikojnë veten si serbë në Mal të Zi nuk e shohin mirë regjimin në pushtet në Serbi?

Kovaçeviq: Po, sigurisht. Dhe ata qytetarë që regjistrohen si serbë dhe kështu deklarohen nuk kanë qëndrim të favorshëm ndaj Vuçiqit dhe regjimit të tij. Më pak e njoh situatën me opozitën në Serbi.

The Geopost: A do të pranojë Beogradi, sipas urdhrit të Interpolit, të dorëzojë një nga bashkëpunëtorët e tij më besnikë – Milan Radoiçiq? Mali i Zi është ende në pritje të Svetozar Maroviqit nga Beogradi, për të cilin Interpoli lëshoi një urdhër në vitin 2017.

Kovaçeviq: Nga njëra anë është një paralele që përshtatet, por nga ana tjetër jo. Sepse Mali i Zi është sovran dhe i njohur edhe nga Serbia. Megjithatë, Kosova nuk njihet si shtet sovran dhe i pavarur nga Serbia dhe ka një ndryshim që në pamje të parë mund të mos duket i madh. Megjithatë, po. Maroviq është në Beograd sepse elitat politike në një moment të caktuar dhe këtë mund ta themi hapur, janë pajtuar që ajo pjesë të mos preket.

Prandaj, ai u lejua të arratisej në Serbi nën maskën e trajtimit mjekësor. Nuk besoj se Maroviq do të ekstradohet në Mal të Zi derisa të bëhet ndryshimi i qeverisë në Mal të Zi dhe Serbi. Sepse Marovici në Beograd është shumë më i përshtatshëm për Serbinë sesa do të ishte në burgun e Podgoricës gjatë vuajtjes së dënimit me të cilin ishte dënuar. Mirëpo, Maroviq punon kundër Malit të Zi nga Beogradi dhe si i tillë është përgjegjës. Ngjashëm, Radoiçiq në Kosovë me të gjitha ngjarjet rreth Banjskës më 24 shtator – pra Kosova, meqë nuk është anëtare e Interpolit, përmes UMNIK-ut ka kërkuar që Interpoli të lëshojë fletarrest. Tani, sa do të jetë e gatshme Serbia të bashkëpunojë me UMNIK-un dhe indirekt me institucionet e Kosovës, nuk jam shumë optimist. Sepse incidenti i armatosur në Banjskë kishte për qëllim jo vetëm të destabilizonte atë veri të famshëm të Kosovës, që është edhe pjesë e Republikës së Kosovës dhe Republikës së Kosovës si shtet, por të shkaktonte konflikte të përmasave të mëdha. Meqenëse Serbia në njëfarë mënyre e arrestoi dhe akuzoi z. Radoiçiq për disa krime dhe më pas e liroi atë të nesërmen, regjimi në Beograd tregoi se e kishin fjalën për të njëjtin Radoiçiq dhe shpesh dëgjojmë se ai kryen detyra të ndryshme për atë regjim në katër komuna në veri të Kosovës. Prandaj, nuk jam shumë i sigurt se Serbia do të jetë e gatshme të bashkëpunojë me UMNIK-un dhe indirekt me institucionet e Kosovës për ekstradimin e tij sepse nuk i njohin institucionet e Kosovës si zyrtare, legjitime dhe të pavarura dhe Republikën e Kosovës si shtet të pavarur. Ka një dimension tjetër nëse bashkësia ndërkombëtare, dhe ata po punojnë me këmbëngulje, që sipas bindjes sime është një gabim dhe jo vetëm sipas bindjes sime, por edhe i shumë adresave relevante ndërkombëtare, për ta nxjerrë disi Vuçiqin nga kthetrat e Moskës zyrtare duke i shërbyer atij dhe interesave t tij. Megjithatë, nëse do të ketë presion të fortë ndërkombëtar, të cilin regjimi në Beograd s’do të mund ta përballojë për ta ekstraduar zotin Radoiçiq dhe pyetja është nëse regjimi do të bjerë apo do ta ekstradojnë, unë besoj se regjimi dhe zoti Vuçiq më parë do t’ia ekstradojë z. Radoiçiq Kosovës, të cilën nuk e njeh, se sa të rrezikojë të rrëzohet nga karrigia.

The Geopost: Si e shihni fundin e luftës në Ukrainë dhe çfarë pasojash për rajonin do të kishte një zgjidhje e mundshme që nuk është disfata e Rusisë por një tjetër konflikt i ngrirë në Evropë?

Kovaçeviq: Ajo që duhet thënë dhe ajo që është thelbësore dhe ne e përdorim shpesh atë frazë – konflikti në Ukrainë – nuk është një konflikt, por një agresion i hapur i Federatës Ruse kundër Ukrainës. Regjimi në Kremlin duhet të mposhtet në Ukrainë dhe nuk duhet t’i jepet një shans në asnjë mënyrë dhe të lihet një hapësirë që do të ishte pragmatike në këto rrethana gjeopolitike që ata të fitojnë një lloj fitoreje, një armëpushim, një konflikt të ngrirë apo diçka të ngjashme.

Në këtë moment, kur ka një konflikt të hapur mes Izraelit dhe Palestinës dhe Hamasit, kur rreth 20 për qind e territorit është e pushtuar dhe aneksuar nga Federata Ruse, është e pamundur të ndjekësh flokët e Putinit dhe të krijosh një farë konflikti të ngrirë.

Duhet thënë qartë dhe hapur dhe Kongresi Amerikan duhet ta dijë këtë, megjithatë, republikanët kanë një shumicë të ngushtë në Kongres dhe mendoj se Kongresi do ta kuptojë në një moment të caktuar, pavarësisht gjithçkaje tjetër që po ndodh atje, që më duket se 116 miliardë dollarë ndihma që Presidenti Biden kërkoi për Ukrainën duhet të miratohet. Nëse kjo nuk ndodh, atëherë ndoshta do të shkojë në ndonjë konferencë ndërkombëtare si ajo e Teheranit apo e ngjashme apo Konferenca e Jaltës, ku Rusia do të kontrollojë 20 për qind të territorit që aneksoi dhe sferat e ndikimit do të ndahen. Megjithatë, është katastrofike dhe është një politikë që po e çon botën drejt fundit dhe regjime të tilla si Kremlini, si regjimi i Vladimir Vladimirovich Putin, duhet të mposhten sepse janë një mohim i drejtpërdrejtë i demokracisë dhe asaj që është qytetërimi perëndimor.